Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης, Ιατρός,Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Φλάμπουρο Λουτρακίου, 20300, Τ. 27440 23768, 6944280764  www.gelis.gr   www.pharmagel.gr   pharmage@otenet.gr ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ: Συμπληρωματική Ιατρική, Κλινική Φαρμακολογία, Ιατρική Διατροφολογία

Αικατερίνη Γκέλη  Ιατρός,  Ακτινοδιαγνώστρια  με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην Ιατρική Διατροφολογία, Ακτινοδιαγνωστική και  Υπερηχογραφική Διαγνωστική Περιβαλλοντική Ιατρική,  Συμπληρωματική Ιατρική Διεύθυνση Ιατρείου: Παπαληγούρα 16, Άσσος  Κορινθίας, Τηλ. 2741087758, 6944644820  email:kgkeli@hotmail.com

Ο άνθρωπος αδυνατεί να συνθέσει βιταμίνη Ε και βιταμίνη Κ [1], ενώ μπορεί να φωτοσυνθέσει στο δέρμα του βιταμίνη D3. Οι λιποδιαλυτές βιταμίνες A, D, E, and K εκτελούν μια σειρά σημαντικών λειτουργιών στο ανθρώπινο σώμα.

Οι βιταμίνες A, D και K δρουν συνεργικά, όχι μόνον μεταξύ τους, αλλά και με τα απαραίτητα ιχνοστοιχεία, όπως το μαγνήσιο, ασβέστιο και ο ψευδάργυρος.

Αυτή η συνεργασία υπενθυμίζει πόσο σημαντικό είναι ο άνθρωπος να συνεργάζεται με τη σοφία της φύσης, τρώγοντας ποικίλες τροφές πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά και στη περίπτωση της βιταμίνης D3, φωτοσυνθέτοντάς την στο δέρμα του, μετά από σύντομη έκθεση του γυμνού δέρματος στην ηλιακή ακτινοβολία, για σύντομο χρονικό διάστημα, τους μήνες του καλοκαιριού.

Η δημιουργία νοσοπροστατευτικών επιπέδων της βιταμίνης D3 θα μπορούσε να ελαττώσει τον κίνδυνο πρόκλησης καρκίνου στο μισό και τις καρδιακές προσβολές κατά 50%, χωρίς οικονομικές δαπάνες. H λιποδιαλυτή βιταμίνη D (βιταμίνη D2 και D3) των τροφών ή των συμπληρωμάτων διατροφής ευνοείται να απορροφηθεί από το έντερο, όταν συνυπάρχει εκεί μαζί με λιπαρές ουσίες.

Παράγοντες που επηρεάζουν τη λιποδιαλυτότητα των βιταμινών

Η λιποδιαλυτότητα επηρεάζει κυρίως δύο πράγματα:
Α. Το πόσο καλά απορροφάται μια λιποδιαλυτή βιταμίνη, όταν λαμβάνεται μαζί με ένα γεύμα που περιέχει λιπαρά και

Β. Για πόσο χρονικό διάστημα αποθηκεύεται η λιποδιαλυτή βιταμίνη στο ανθρώπινο σώμα. Η λιποφιλική φύση της βιταμίνης D3 εξηγεί τη κατανομή της στο λιπώδη ιστό και το βραδύ χρόνο ημίσειας ζωής της (περίπου δύο μήνες).

Ο κύριος μεταφερόμενος μεταβολίτης της, η 25-υδροξυβιταμίνη D3 [25(OH)D(3)] επιδεικνύει χρόνο ημίσειας ζωής περίπου 15 ημερών και κυκλοφορεί σε ποσότητες 25-200 nmol/L (8-80ng/ml). Ο ενεργός μεταβολίτης της βιταμίνης D3, που συμπεριφέρεται ως ορμόνη, η 1alpha, 25(OH)(2)D(3) έχει χρόνο ημίσειας ζωής 15 ώρες [2].

Η λιποδιαλυτότητα έχει δύο όψεις. Από τη μια πλευρά επιτρέπει την αποθήκευση των λιποδιαλυτών βιταμινών στο σωματικό λίπος και το ήπαρ. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι απαραίτητη η καθημερινή λήψη τους.

Η φωτοσύνθεση της βιταμίνης D3 στο δέρμα υπό την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας Β, τις μεσημεριανές ώρες του θέρους, επί 12-15 λεπτά, συνοδεύεται από αποθήκευσή της D3 στο λιπώδη ιστό και το ήπαρ, που διαρκεί για εβδομάδες ή μήνες.
Αυτό δεν ισχύει για τα άτομα άνω των 65 ετών, των οποίων το δέρμα παύει σταδιακά να φωτοσυνθέτει βιταμίνη D3 [3].

Από την άλλη πλευρά μπορεί κανείς εύκολα να πάρει υπερβολικές δόσεις λιποδιαλυτών βιταμινών. Παραδείγματος χάριν, δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις υπερχορήγησης βιταμίνης Α, όπως αυτό μπορεί να συμβεί, τρώγοντας το ήπαρ μεγάλων ψαριών, το λίπος ή το ήπαρ φώκιας.

Βεβαίως δεν είναι συνηθισμένο οι Μεσογειακοί πληθυσμοί να τρώνε ήπαρ φώκιας ή μεγάλων ψαριών, αλλά η υπερβιταμίνωση A είναι συνηθέστερη από την υπερβιταμίνωση D [4].

Πανδημία έλλειψης βιταμίνης D3

Το πρόβλημα των σύγχρονων ανθρώπων όμως δεν είναι η υπερβιταμίνωση D3, αλλά η υποβιταμίνωση D3. Καθώς είναι γνωστή πλέον η πανδημία υποβιταμίνωση D3 στις πλείστες πληθυσμιακές ομάδες του πλανήτη μας [5].

Μία από τις αιτίες της υποβιταμίνωσης D3 είναι η μη κατανάλωση σωστών ποσοτήτων λιπαρών. Η βιταμίνη D3 πρέπει να λαμβάνεται μετά από ένα γεύμα που περιέχει μέτριες ποσότητες λιπαρών. Οι ασήμαντες και οι υπερβολικές ποσότητες λιπαρών δεν επιτρέπουν την επαρκή απορρόφηση από το έντερο της διατροφικής, αλλά και της συμπληρωματικής λήψης βιταμίνης D3.

Η απορρόφηση της βιταμίνης D3 εξαρτάται και από τη μορφή του συμπληρώματος που κυκλοφορεί. Η φτηνή συνθετική βιταμίνη D3 είναι δυσαπορρόφητη.
Τα χάπια ή οι κάψουλες τις βιταμίνης D3 περιέχουν έκδοχα ή χημικά συντηρητικά, τα οποία παρεμποδίζουν την απορρόφηση της βιταμίνης D3.

H μορφή βιταμίνης D3 που επιδεικνύει την ασφαλέστερη και ταχύτερη απορροφητικότητα είναι αυτή που φέρεται μαζί με ελαιόλαδο [D3 Gkelin drops]

Oι έρευνες έχουν δείξει ότι η λήψη βιταμίνης D3 μαζί με 11 γραμμάρια λίπους οδηγεί σε μεγαλύτερη απορρόφηση της βιταμίνης D3, σε σύγκριση με την απορρόφηση της βιταμίνης D3, μετά από τη λήψη 35 γραμμαρίων λίπους. Είναι άγνωστο γιατί οι μεγάλες ποσότητες λίπους εμποδίζουν την απορρόφηση της βιταμίνης D [6].

Πιθανόν αυτό να οφείλεται στο ότι η βιταμίνη D3 γίνεται υπερβολικά διαλυτή και παραμένει συνδεδεμένη με τα σφαιρίδια του λίπους. Τα σφαιρίδια αυτά φαίνεται ότι είναι υπερμεγέθη για να διέλθουν αποτελεσματικά από το εντερικό τοίχωμα.

Βεβαίως τα παραπάνω αποτελέσματα προέκυψαν μετά από χορήγηση 50.000 IU βιταμίνης D3, μια φορά το μήνα, ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι παίρνουν τη βιταμίνη D3 καθημερινά μετά το γεύμα τους.
Βασικά, δεν υπάρχουν μελέτες που να καθορίζουν την ημερήσια δόση της βιταμίνης D3 σε σχέση με τα επίπεδα λίπους [6].

Σχέση του σωματικού λίπους και της βιταμίνης D3

Ο Carrelli A και οι συνεργάτες υποστήριξαν την υπόθεση ότι η αυξημένη μάζα του λιπώδους ιστού στα παχύσαρκα άτομα χρησιμεύει ως αποθήκη της βιταμίνης D3. Επέδειξαν ότι τα παχύσαρκα άτομα διαθέτουν μεγαλύτερες αποθήκες βιταμίνης D3 στο λιπώδη ιστό τους και ότι οι αυξημένες ποσότητες της βιταμίνης D3 που χρειάζονται για να κορεστούν οι λιπαποθήκες, μπορεί να προδιαθέσει τα παχύσαρκα άτομα να εμφανίσουν ελλιπείς ή ανεπαρκείς συγκεντρώσεις 25 υδροξυβιταμίνης D3 στον ορό του αίματός τους [7].

Δεν είναι γνωστό αν αυτό οφείλεται στην αποθήκευση της βιταμίνης D3 στο λιπώδη ιστό, την ανεπαρκή φωτοσύνθεση βιταμίνης D3 στο δέρμα, την ανεπαρκή πρόσληψη της βιταμίνης D3 από τις τροφές ή λόγω άλλων αγνώστων παραγόντων [8].

Σχέση της βιταμίνης D3 με την παχυσαρκία

Έχει βρεθεί ότι τα χαμηλά επίπεδα της βιταμίνης D3 είναι το επακόλουθο (όχι η αιτία) της παχυσαρκίας.

Τα χαμηλά επίπεδα της  25 υδρόξυβιταμίνης D3 είναι μία από τις μεταβολικές διαταραχές  που σχετίζονται με την παχυσαρκία και ιδιαιτέρως με τη σπλαγχνική παχυσακία (Συσσώρευση σπλαγχνικού ή κοιλιακού λίπους).

Υπάρχουν αποδείξεις ότι η βιταμίνη D3 ανακόπτει τη συσσώρευση λίπους, αυξάνει τη σύνθεση της ινσουλίνης, προστατεύει τα κύτταρα των νησιδίων του παγκρέατος, ελαττώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη και περιορίζει την πείνα, που ευνοεί τον περιορισμό της παχυσαρκίας και του διαβήτη τύπου2 [9].


Τα χαμηλά επίπεδα της 25 υδρόξυβιταμίνης D3 είναι μία από τις μεταβολικές διαταραχές που σχετίζονται με την παχυσαρκία και ιδιαιτέρως με τη σπλαγχνική παχυσακία.

Τα επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι η έλλειψη της βιταμίνης D3 σε ποικίλες πληθυσμιακές ομάδες είναι ένα πολύ διαδεδομένο φαινόμενο και ότι η ελαττωμένες συγκεντρώσεις της βιταμίνης D3 στον οργανισμό σχετίζονται με την εκδήλωση νόσων που σχετίζονται με τον πολιτισμό, περιλαμβανομένης και της σπλαγχνικής ή κοιλιακής παχυσαρκίας[10].

Στις θεραπευτικές συστάσεις που δίδονται για την αποκατάσταση της έλλειψη της βιταμίνης D3 , που σχετίζεται με την παχυσαρκία, θα πρέπει να δίδεται έμφαση στην ανάγκη για απώλεια του σπλαγχνικού ή κοιλιακού λίπους.

Η απώλεια αυτή μπορεί να επιτευχθεί μέσω τις απόκτησης υγιεινότερου τρόπου ζωής σε συνδυασμό με τη συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D3, η δοσολογία της οποία καθορίζεται βάσει του βάρους. Τα υπέρβαρα άτομα χρειάζονται διπλάσια δόση, ενώ τα παχύσαρκα άτομα τριπλάσια δόση από αυτήν που θα χορηγούσε κανείς σε ένα άτομο κανονικού βάρους [11].

Η δημιουργία επαρκών επιπέδων 25 υδρόξυβιταμίνης D3 αντανακλά όχι μόνο την αποκατάσταση των επιθυμητών συγκεντρώσεων της βιταμίνης D3 στους ανθρώπινους ιστούς, αλλά και τον έλεγχο των διαταραχών που προκαλούνται από το συσσωρευμένο σπλαγχνικό ή κοιλιακό λίπος , όπως η αντίσταση στην ινσουλίνη, η φλεγμονή, η υπέρταση και η δυσλιπιδαιμία [12].

Οι πλούσιες δίαιτες σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα μπορεί να αυξήσουν τα επίπεδα της 25 υδροξυβιταμίνης D3
Ο Niramitmahapanya S και οι συνεργάτες (2011) σε μια τυχαιοποιημένη διπλή τυφλή μελέτη, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο χορήγησαν σε 152 υγιείς άνδρες και γυναίκες ηλικίας άνω των 65 ετών 700 IU/ημερησίως βιταμίνης D3 και 500 mg/ημερησίως ασβεστίου επί δύο συνεχή έτη. Υπολόγισαν με κατάλληλο ερωτηματολόγιο την κατανάλωση μονοακόρεστων λιπαρών οξέων [monounsaturated fatty acids (MUFA)], πολυακόρεστων λιπαρών οξέων [polyunsaturated fatty acids (PUFA)] και κεκορεσμένων λιπαρών οξέων.

Με αυτή την έρευνα βρέθηκε ότι οι πλούσιες δίαιτες σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα μπορεί να αυξήσουν τα επίπεδα της 25 υδροξυβιταμίνης D3, ενώ οι πλούσιες σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα ελαττώνουν την αποτελεσματικότητα των συμπληρωμάτων της βιταμίνης D3 στους υγιείς ηλικιωμένους [13].

Ο Dawson-Hughes B και οι συνεργάτες (2015) απέδειξαν σε ηλικιωμένα άτομα ότι, η απορρόφηση της βιταμίνη D3 αυξάνει, όταν το χορηγούμενο συμπλήρωμα της D3 λαμβάνεται μαζί με ένα γεύμα που περιέχει λιπαρά, ενώ δεν συμβαίνει αυτό, όταν το γεύμα δεν περιέχει λιπαρά. Επίσης περιέγραψαν ότι η απορρόφηση της D3 δεν επηρεάζεται από την αναλογία των πολυακόρεστων προς τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα [14].

Τα ηλικιωμένα άτομα συνήθως έχουν δυσχερή απορρόφηση από το έντερο της βιταμίνης D3

Όταν ένα άτομο εκτίθεται την κατάλληλη εποχή και για σωστή χρονική διάρκεια στην ηλιακή ακτινοβολία, προκειμένου να φωτοσυνθέσει βιταμίνη D3, αποφεύγει τελείως την απορρόφηση βιταμίνης D3 από το έντερο με τη βοήθεια του λίπους .
Αυτό το γεγονός θα μπορούσε να είναι σημαντικό στις περιπτώσεις, που για λόγους παθολογίας του εντέρου δεν απορροφούν τη βιταμίνη D3.

H υποβιταμίνωση D3 μπορεί να είναι εμφανέστερη στα ηλικιωμένα άτομα τα οποία συνηθέστερα έχουν δυσχερή απορρόφηση από το έντερο βιταμινών και ιχνοστοιχείων, αλλά και το δέρμα τους έχει σταδιακά χάσει την ικανότητα φωτοσύνθεσης βιταμίνης D3, όταν εκτίθεται στην ηλιακή ακτινοβολία.
Για να απορροφηθεί η χορηγούμενη ποσότητα βιταμίνης D3 είτε μέσω των τροφών, είτε συμπληρωματικά, από το έντερο θα πρέπει να χορηγείται μετά από ένα γεύμα που περιέχει μέτρια ποσότητα λιπαρών.

Επιλογή του πιο ευαπορρόφητου συμπληρώματος διατροφής βιταμίνης D3

Βάσει των παραπάνω, το ασφαλέστερο συμπλήρωμα διατροφής, όσον αφορά την απορρόφηση της βιταμίνης D3 από το έντερο είναι αυτό που συνοδεύεταιο με ελαιόλαδο.
Η συμπληρωματική χορήγηση της ενδεδειγμένης δόσης βιταμίνης D3 για το κάθε άτομο, απορροφάται ασφαλέστερα και ταχύτερα, όταν η βιταμίνη D3 συνοδεύεται από μονοακόρεστα λιπαρά, όπως το ελαιόλαδο.

Είναι αναγνωρισμένο διεθνώς ότι το ελαιόλαδο είναι το πιο πλούσιο από όλα τα άλλα έλαια και λίπη σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα. Το 70-85% του λίπους στο ελαιόλαδο είναι μονοακόρεστα λιπαρά, υπό τη μορφή του ολεϊκού οξέος, που είναι ένα ωμέγα-9 λιπαρό οξύ [13].

Γιαυτό το το λόγο το συμπλήρωμα D3 Gkelin drops, που περιέχει φυσική βιταμίνη D3 μαζί με ελαιόλαδο είναι το πιο ευαπορρόφητο συμπλήρωμα φυσικής βιταμίνης D3, που κυκλοφορεί στη διεθνή αγορά.

H απορρόφηση της βιταμίνης D3 από το έντερο περιορίζεται ή παρεμποδίζεταιι όταν, η βιταμίνη D3 λαμβάνεται με δισκία ή κάψουλες που περιέχουν ποικίλα έκδοχα και χημικά συντηρητικά, καθώς και όταν στα δισκίο συνυπάρχουν και άλλες βιταμίνες.

Έχει βρεθεί επίσης ότι η χορήγηση συμπληρωματων βιταμίνης D3 μαζί με διάφορα σπορέλαια, πτωχά σε μονοακόρεστα λιπαρά, ή σπορέλαια από σπόρους υβριδιακής καλλιέργειας, δεν είναι συνήθως ανεκτή και προκαλεί πεπτική δυσφορία, που αναγκάζει τους λήπτες να διακόπτουν τη λήψη τους.

Προκειμένου να δημιουργηθούν νοσοπροστατευτικά επίπεδα 25 υδροξυβιταμίνης D3 στον οργανισμό του ανθρώπου αποδείχτηκε με με τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο [randomized placebo-controlled trial ] ότι χρειάζεται η καθημερινή λήψη από το στόμα 4000 IU βιταμίνης D3 [15] (4 σταγόνες D3 Gkelin drops).

Πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι η χοληκαλσιφερόλη (βιταμίνη D3) είναι ουσιαστικά ισχυρότερη από την εργοκαλσιφερόλη (βιταμίνη D2) και ότι η ανώτερη ημερήσια δόση της, των 10.000 ΙU συμπληρωματικής βιταμίνης D3 , είναι ασφαλής [16].

Tο D3 Gkelin drops σας αποστέλλεται ταχυδρομικά, σε κάθε πόλη ή περιοχή της Ελλάδος (Ταχυμεταφορές Speedex) στην τιμή των 11.84 Ευρώ περιλαμβανομένου του ΦΠΑ [συν 2,00€ μεταφορικά + 1,86 αντικαταβολή (σύνολο 3,86 Ευρώ)].

Μπορείτε να το παραγγείλετε τηλεφωνώντας: Σταθερό: 2741026658, 2744023768. Κινητό: 6944280764 ή στέλνοντας mail: pharmage@otenet.gr ή μέσω του e-shop της pharmagel. Αν είστε κάτοικος Κύπρου ή άλλης χώρας του εξωτερικού επικοινωνήστε μαζί μας, για να σας πληροφορήσουμε το κόστος των μεταφορικών.

Ώρες επικοινωνίας: Δευτέρα-Παρασκευή: 10.00π.μ-13.00 μμ.
Τις υπόλοιπες ημέρες και ώρες μπορείτε να το παραγγέλλετε, στέλνοντας mail στη διεύθυνση pharmage@otenet.gr, ή με SMS γράφοντας ονοματεπώνυμο, ταχυδρομική διεύθυνση, ταχυδρομικό τομέα, τηλέφωνο επικοινωνίας.

Βιβλιογραφική τεκμηρίωση
1. Goncalves A, Roi S, Nowicki M, Dhaussy A, Huertas A, Amiot MJ, Reboul E. . Fat-soluble vitamin intestinal absorption: absorption sites in the intestine and interactions for absorption. Food Chem. 2015 Apr 1;172:155-60. doi: 10.1016/j.foodchem.2014.09.021.

2.Jones G. Pharmacokinetics of vitamin D toxicity. Am J Clin Nutr. 2008 Aug;88(2):582S-586S.

3. Holick MF. Photosynthesis of vitamin D in the skin: effect of environmental and life-style variables. Fed Proc. 1987 Apr;46(5):1876-82.

4.Li E1, Tso P. Vitamin A uptake from foods. Curr Opin Lipidol. 2003 Jun;14(3):241-7.

5.Arash Hossein-nezhad, Michael F. Holick. Vitamin D for Health: A Global Perspective. Mayo Clin Proc. Author manuscript; available in PMC 2014 Jul 1. Published in final edited form as: Mayo Clin Proc. 2013 Jul; 88(7): 720–755.

6. Dawson-Hughes B1, Harris SS, Palermo NJ, Ceglia L, Rasmussen H. Meal conditions affect the absorption of supplemental vitamin D3 but not the plasma 25-hydroxyvitamin D response to supplementation. J Bone Miner Res. 2013 Aug;28(8):1778-83. doi: 10.1002/jbmr.1896.

7. Carrelli A, Bucovsky M, Horst R, Cremers S, Zhang C, Bessler M, Schrope B, Evanko J, Blanco J, Silverberg SJ, Stein EM. Vitamin D Storage in Adipose Tissue of Obese and Normal Weight Women. J Bone Miner Res. 2017 Feb;32(2):237-242. doi: 10.1002/jbmr.2979.

8. Pannu PK1, Zhao Y2, Soares MJ3. Reductions in body weight and percent fat mass increase the vitamin D status of obese subjects: a systematic review and metaregression analysis. Nutr Res. 2016 Mar;36(3):201-13. doi: 10.1016/j.nutres.2015.11.013. Epub 2015 Nov 26.

9.Flávia Galvão Cândido, Josefina Bressan. Vitamin D: Link between Osteoporosis, Obesity, and Diabetes?. Int J Mol Sci. 2014 Apr; 15(4): 6569–6591. Published online 2014 Apr 17. doi: 10.3390/ijms15046569

10.Pelczyńska M1, Grzelak T1, Walczak M1, Czyżewska K1. Hypovitaminosis D and adipose tissue - cause and effect relationships in obesity. Ann Agric Environ Med. 2016 Sep;23(3):403-9. doi: 10.5604/12321966.1219177.

11.Aguirre Castaneda R1, Nader N, Weaver A, Singh R, Kumar S. Response to vitamin D3 supplementation in obese and non-obese Caucasian adolescents. Horm Res Paediatr. 2012;78(4):226-31. doi: 10.1159/000343446. Epub 2012 Oct 31.

12. Gangloff A, Bergeron J, Lemieux I, Després JP. Changes in circulating vitamin D levels with loss of adipose tissue. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2016 Nov;19(6):464-470.

13. Niramitmahapanya S1, Harris SS, Dawson-Hughes B. Type of dietary fat is associated with the 25-hydroxyvitamin D3 increment in response to vitamin D supplementation. J Clin Endocrinol Metab. 2011 Oct;96(10):3170-4. doi: 10.1210/jc.2011-1518. Epub 2011 Aug 3.

14. Dawson-Hughes B, Harris SS, Lichtenstein AH, Dolnikowski G, Palermo NJ, Rasmussen H. Dietary fat increases vitamin D-3 absorption. J Acad Nutr Diet. 2015 Feb;115(2):225-30. doi: 10.1016/j.jand.2014.09.014. Epub 2014 Nov 17.

15. Hin H, Tomson J, Newman C, Kurien R, Lay M, Cox J, Sayer J, Hill M, Emberson J, Armitage J, Clarke R. Optimum dose of vitamin D for disease prevention in older people: BEST-D trial of vitamin D in primary care. Osteoporos Int. 2017 Mar;28(3):841-851. doi: 10.1007/s00198-016-3833-y.

16. Robert P. Heaney. Vitamin D in Health and Disease. Clin J Am Soc Nephrol. 2008 Sep; 3(5): 1535–1541. doi: 10.2215/CJN.01160308