Η βιταμίνη Κ είναι μια απαραίτητη βιοδραστική χημική ένωση που απαιτείται για τη βέλτιστη λειτουργία του σώματος. Η βιταμίνη Κ μπορεί να υπάρχει σε διάφορες ισομορφές, που διακρίνονται από δύο κύριες
δομές, δηλαδή τη βιταμίνη Κ1 (φυλλοκινόνη) και τη βιταμίνη Κ2 (μενακινόνες). Η διαφορά στη δομή μεταξύ της βιταμίνης Κ1 και Κ2 φαίνεται στους διαφορετικούς ρυθμούς απορρόφησης, την κατανομή τους στους ιστούς και τη βιοδιαθεσιμότητά τους.
 |
| Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης, Ιατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Κόρινθος τηλ. 6944280764, pharmage@otenet.gr www.gelis.gr www.pharmagel.gr |
 |
| Αικατερίνη Γκέλη Ιατρός, Ακτινοδιαγνώστρια, Παπαληγούρα 16 Άσσος, Κόρινθος Τηλ. 7944644820 kgkeli@hotmail.com |
Αν και διαφέρουν ως προς τη δομή, και οι δύο δρουν ως απαραίτητος συμπαράγοντας για την ενεργοποίηση της g-γλουταμυλοκαρβοξυλάσης, που είναι απαραίτητος για την ενεργοποίηση πολλαπλών πρωτεϊνών που εξαρτώνται από τη βιταμίνη K (VKDPs)[1].
Εκτός από την πήξη, οι VKDP έχουν ρόλο στην ανοργανοποίηση ή επιμετάλωση των οστών, στην αγγειακή ασβεστοποίηση (έλλειψη που σχετίζεται με τον κίνδυνο ασβεστοποίησης των αρτηριών και των μαλακών ιστών), στον μεταβολισμό (γλυκαιμικός έλεγχος, ευαισθησία στην ινσουλίνη), στην αναπαραγωγή, στις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και στην εξέλιξη του καρκίνου[2].
Μόνο οι καρβοξυλιωμένες πρωτεΐνες είναι ενεργές και προάγουν ένα προφίλ υγείας όπως η αιμόσταση. Επιπλέον, η βιταμίνη Κ2 με τη μορφή μενακινόνης-7 ( MK-7) έχει αποδειχθεί ότι είναι μια βιοδραστική χημική ένωση στη ρύθμιση της οστεοπόρωσης, της αθηρωματοσκλήρυνσης, του καρκίνου και των φλεγμονωδών ασθενειών χωρίς κίνδυνο αρνητικών παρενεργειών ή υπερβολικής δόσης[2].
Η βιταμίνη Κ1 ή φυλλοκινόνη, απάντάται σε τρόφιμα , όπως τα φυλλώδη λαχανικά όπως π.χ μπρόκολο, λαχανάκι Βρυξελλών, λάχανο, λαχανίδες, κάλι, μαρούλι και το σπανάκι και σε φρούτα όπως π.χ. αβοκάντο, μπανάνα, σταφύλι, ακτινίδιο και δαμάσκηνο.
Η βιταμίνη Κ2, ή μενακινόνη, βρίσκεται σε μικρές ποσότητες σε γαλακτοκομικά προϊόντα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά από αγελάδες που τρέφονται με χόρτο και κρόκους αυγών. συκώτι και άλλα κρέατα οργάνων· και τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση, όπως τυρί miso, natto και ξινολάχανο. Οι μενακινόνες μπορούν επίσης να παραχθούν από βακτήρια στο ανθρώπινο σώμα. Μελέτες δείχνουν ότι η βιταμίνη Κ μπορεί να βοηθήσει στα εξής:
Η βιταμίνη Κ2 περιορίζει την προόδο της ασβεστοποίησης της αορτικής βαλβίδας
Η βιταμίνη K2 ή μενακινόνη-7 (MK-7) είναι ένας συμπαράγοντας για την καρβοξυλίωση πρωτεϊνών που εμπλέκονται στην αναστολή της αρτηριακής ασβεστοποίησης. Γιαυτό θεωρείται ότι η βιταμίνη Κ2 μειώνει τον ρυθμό εξέλιξης της ασβεστοποίησης της αορτικής βαλβίδας σε ασθενείς με στένωση της αορτής. Ως πρωτεΐνη εξαρτώμενη από τη βιταμίνη Κ, η συμπλήρωση με MK7 είναι μια φαρμακολογική επιλογή για την ενεργοποίηση της MGP και την παρέμβαση στην εξέλιξη της CAVS[3].
Η βιταμίνη Κ2 αναστέλλει την ανάπτυξη του όγκου και τη δραστηριότητα των καρκινικών κυττάρων
Επιδημιολογικές μελέτες υποδεικνύουν ότι η μειωμένη πρόσληψη βιταμίνης Κ μπορεί να συμβάλει εκτός από στην αύξηση του κινδύνου πρόκλησης γηριατρικών ασθενειών όπως η αθηρωματοσκλήρυνση, η άνοια, η οστεοπόρωση και η οστεοαρθρίτιδα και στην αύξηση του κινδύνου εκδήλωσης ορισμένων μορφών καρκίνου. . Ένας αυξανόμενος αριθμός μελετών δείχνει ότι η βιταμίνη Κ μπορεί να εμπλέκεται όχι μόνο στην πρόληψη της ανάπτυξης ορισμένων μορφών καρκίνου, αλλά μπορεί επίσης να υποστηρίξει την κλασσική χημειοθεραπεία του καρκίνου.
H Anna Markowska και οι συνεργάτες (2022) περιγράφουν τα θετικά αντικαρκινικά αποτελέσματα της βιταμίνης Κ2 σε επιλεγμένες γυναικείες κακοήθειες, π.χ. καρκίνο του μαστού, του τραχήλου της μήτρας και των ωοθηκών, που δημοσιεύθηκαν τα τελευταία 20 χρόνια. Σε αυτά τα αποτελέσματα περιλαμβάνεται η αναστολή ανάπτυξης όγκου, αναστολή δραστηριότητας καρκινικών κυττάρων, δημιουργία/παραγωγή ενεργών αντιδραστικών ειδών οξυγόνου (ROS) και η πρόκληση αποπτωτικού κυτταρικού θανάτου[4].
Η βιταμίνη Κ είναι ένα απαραίτητο θρεπτικό συστατικό και έχει πρόσφατα διερευνηθεί ως πιθανός αντικαρκινικός παράγοντας. Ο συνδυασμός αναλόγων της βιταμίνης Κ, όπως οι βιταμίνες Κ1, Κ2, Κ3 και Κ5, με άλλα χημειοθεραπευτικά φάρμακα έχουν δείξει έναν ασφαλή, οικονομικό και πιο αποτελεσματικό τρόπο για να ξεπεραστεί η αντοχή στα αντικαρκινικά φάρμακα και βελτίωσε τα αποτελέσματα της επικρατούσας χημειοθεραπείας.
Δημοσιευμένες αναφορές έχουν δείξει ότι η βιταμίνη Κ2, ως συνδυαστική θεραπεία, βελτίωσε την αποτελεσματικότητα των κλινικών αντικαρκινικών φαρμάκων, προάγοντας την απόπτωση και τη διακοπή του κυτταρικού κύκλου και υπερνικώντας την αντίσταση στα φάρμακα, αναστέλλοντας την P-γλυκοπρωτεΐνη[5].
Η βιταμίνη Κ ρυθμίζει τη διαδικασία της πήξης του αίματος
Η βιταμίνη Κ συμβάλλει στη φυσιολογική πήξη του αίματος. Βοηθά επίσης στη διακοπή της αιμορραγίας, μειώνει τη δημιουργία μωλώπων, καθώς και στην ταχύτερη επούλωση τραυμάτων. Η διαδικασία της πήξης του αίματος αποτελεί μια ιδιαίτερα πολύπλοκη διαδικασία.
Η βιταμίνη Κ συνδέεται παραδοσιακά με την πήξη του αίματος, καθώς είναι απαραίτητη για τη μεταμεταφραστική τροποποίηση 7 πρωτεϊνών που εμπλέκονται σε αυτόν τον καταρράκτη. Χωρίς βιταμίνη Κ, το ανθρώπινο σώμα μας αδυνατεί να ελέγξει τον σχηματισμό θρόμβων . Η βιταμίνη Κ βοηθά στη ρύθμιση της διαδικασίας πήξης του αίματος βοηθώντας στη μετατροπή ορισμένων παραγόντων πήξης στις ώριμες μορφές τους.
Η βιταμίνη Κ βοηθά στη δημιουργία τεσσάρων από τις 13 πρωτεΐνες που απαιτούνται για την πήξη του αίματος, η οποία ανακόπτει την αιμορραγία των τραυμάτων και τους επιτρέπει έτσι να επουλωθούν.
Η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης Κ2 στη συνιστώμενη δοσολογία δεν επηρεάζει τη δραστηριότητα πήξης των εξαρτώμενων από τη βιταμίνη Κ παραγόντων πήξης και δεν ενισχύει την καρβοξυλίωση της προθρομβίνης σε υγιή άτομα. Αυτό έδειξε ότι η χορήγηση βιταμίνης Κ2 (ΜΚ-7) δεν μεταβάλλει την αιμοστατική ισορροπία σε υγιείς πληθυσμούς χωρίς αντιπηκτική αγωγή[6].
Η βιταμίνη Κ2 προάγει την υγεία των οστών
Η οστεοπόρωση είναι μια κατάσταση υψηλόυ ενδιαφέροντος , διότι σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο πρόκλησης καταγμάτων των οστών και αγγειακή ασβεστοποίηση. Η Julia Khéde και οι συνεργάτες (2017) ερεύνησαν τη δράση της βιταμίνης Κ2 στα οστά και τα αγγεία.
Η βιταμίνη Κ2 έχει αποδειχθεί ότι διεγείρει τον σχηματισμό οστίτη ιστου, προάγοντας τη διαφοροποίηση των οστεοβλαστών και την καρβοξυλίωση της οστεοκαλσίνης και αυξάνοντας τα επίπεδα της αλκαλικής φωσφατάσης, του αυξητικού παράγοντα-1 που μοιάζει με ινσουλίνη, του αυξητικού παράγοντα διαφοροποίησης-15 και της στανιοκαλσίνης 2.
Επιπλέον, η βιταμίνη Κ2 μειώνει τις προ-αποπτωτικές πρωτεΐνες Fas και Bax στους οστεοβλάστες και μειώνει τη διαφοροποίηση των οστεοκλαστών, αυξάνοντας την οστεοπρωτεγερίνη και μειώνοντας τον ενεργοποιητή υποδοχέα του συνδέτη πυρηνικού παράγοντα κάπα-Β.
Στα αιμοφόρα αγγεία, η βιταμίνη Κ2 μειώνει τον σχηματισμό υδροξυαπατίτη, μέσω της καρβοξυλίωσης της πρωτεΐνης Gla και της πλούσιας πρωτεΐνης Gla, αναστέλλει την απόπτωση των λείων μυϊκών κυττάρων των αγγείων, αυξάνοντας το ειδικό για τη διακοπή της ανάπτυξης γονίδιο 6 και μειώνοντας την διαδιαφοροποίηση (transdifferentiation) των αγγειακών λείων μυικών ινών προς οστεοβλάστες.
Η συνήθως χρησιμοποιούμενη δόση της βιταμίνης Κ 2, που έχει μελετηθεί σε ανθρώπους είναι 45 mg/ημέρα και η εφαρμογή της μπορεί να είναι μια ενδιαφέρουσα στρατηγική για την ωφέλεια της υγείας των οστών και των αγγείων, ειδικά σε οστεοπορωτικές μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες[7]. Ο Tusar K Giri και οι συνεργάτες βρήκαν ότι η βιταμίνη Κ2 προάγει την υγιή οστική πυκνότητα, καρβοξυλιώνοντας την οστεοκαλσίνη, μια πρωτεΐνη που δεσμεύει το ασβέστιο στα οστά. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που είχαν υποστεί συμπιεστικά κατάγματα ισχίου ή σπονδύλου, η συμπληρωματική χορήγηση 5 ή 45 mg βιταμίνης Κ2 (μενακινόνη-4) μειώνει την υποκαρβοξυλιωμένη οστεοκαλσίνη σε τυπικές συγκεντρώσεις υγιών, προεμμηνοπαυσιακών γυναικών[8]. 
Η λήψη συμπληρωμάτων με ασβέστιο (Ca) και/ή βιταμίνη D (vitD) είναι το κλειδί για τη διαχείριση της οστεοπόρωσης. Άλλα συμπληρώματα όπως η βιταμίνη Κ2 (VitK2) και το μαγνήσιο (Mg) θα μπορούσαν να συμβάλουν στη διατήρηση της σκελετικής υγείας. Η λήψη συμπληρωμάτων Ca από μόνη της δεν συνιστάται για την πρόληψη των καταγμάτων στο γενικό μετεμμηνοπαυσιακό πληθυσμό. Οι ασθενείς που διατρέχουν κίνδυνο κατάγματος με ανεπαρκή διατροφική πρόσληψη και απορρόφηση θα μπορούσαν να ωφεληθούν από τη λήψη συμπληρωμάτων ασβεστίου, αλλά πρέπει να προσαρμόζονται, λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές παρενέργειες και τον βαθμό συμμόρφωσης του σ΄αυτή την αγωγή[17]. Η λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D3 είναι απαραίτητη σε ασθενείς που διατρέχουν κίνδυνο κατάγματος ή έχουν έλλειψη ή ανεπάρκεια βιταμίνης D3. Η βιταμίνη K2 και το Μαγνήσιο φαίνεται να εμπλέκονται στον μεταβολισμό των οστών. H βιταμίνη Κ2 φαίνεται να αποκαθιστά την «οστική ποιότητα», που έχει μειωθεί εξ αιτίας της έλλειψης μαγνησίου, μέσω του ελέγχου της οστικής επαναδόμησης και της οστικής επιμετάλλωσης ή ορυκτοποίησης [18].
Τα δεδομένα που είναι γνωστά μέχρι σήμερα υποδηλώνουν ότι η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης Κ2 μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα των οστών και να μειώσει τον κίνδυνο κατάγματος σε οστεοπορωτικούς ασθενείς, ενισχύοντας δυνητικά την αποτελεσματικότητα του ασβεσίου και της βιταμίνης D3. Η έλλειψη ή η ανεπάρκεια του Μαγνησίου θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την υγεία των οστών και των μυών [17]. Συνεπώς στα άτομα με οστεοπενία ή οστεοπόρωση η συμπληρωματική μακροχρόνια χορήγηση βιταμίνης D3 (D3 Gkelin drops), Mαγνησίου (Μagnigkel) και βιταμίνης Κ2 να ανακόψει ή να αναστρέψει την πορεία εξέλιξης αυτών των καταστάσεων. Όμως δεν πρέπει να χορηγούνται και τα τρία με μία κάψουλα ή δισκίο, διότι το ένα παρεμποδίζει την απορρόφηση του άλλου. Το Magnigkel χορηγείται το πρωί και το βράδυ με το φαγητό. Το Κappagkel χορηγείται πρωί και βράδυ μία ώρα μετά το φαγητό και το D3 Gkelin drops χορηγείται το μεσημέρι μετά το φαγητό.H βιταμίνη Κ2 προάγει την καρδιαγγειακή υγεία
To 2021 o Jamie W. Bellinge και οι συνεργάτες δημοσίευσαν μελέτη τους, στην οποία αναφέρουν ότι η βελτίωση της κατάστασης της βιταμίνης Κ ενισχύει την καρδιαγγειακή υγεία μειώνοντας την αρτηριακή ακαμψία και βελτιώνοντας την αρτηριακή πίεση .
Στην έρευνά τους συμμετείχαν 53.372 Δανοί πολίτες, ηλικίας 52-60 ετών, οι συμμετέχοντες με υψηλότερη πρόσληψη βιταμίνης Κ είχαν 21 τοις εκατό χαμηλότερο κίνδυνο νοσηλείας λόγω αθηρωματοσκληρυντικής καρδιαγγειακής νόσου[9].
Η αντιγηραντική και αντι-COVID 19 δράση της βιταμίνης Κ2
Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η βιταμίνη Κ είναι ένας ζωτικός συμπαράγοντας στην ενεργοποίηση πολλών πρωτεϊνών, οι οποίες δρουν κατά των συνδρόμων που σχετίζονται με το γήρας.
Έτσι, η βιταμίνη Κ μπορεί να καρβοξυλιώσει την οστεοκαλσίνη (πρωτεΐνη ικανή να μεταφέρει και να σταθεροποιεί το ασβέστιο στα οστά), να ενεργοποιήσει την πρωτεΐνη μήτρας ή της θεμέλιας ουσίας Gla (αναστολέας της αγγειακής ασβεστοποίησης και καρδιαγγειακών συμβάντων) και να καρβοξυλιώσει την πρωτεΐνη Gas6 (που εμπλέκεται στη φυσιολογία του εγκεφάλου και τη γνωστική έκπτωση και αναστέλλει τη νευροεκφυλιστική νόσο).
Η βιταμίνη Κ2 επέδειξε μια πολλά υποσχόμενη επίδραση στην παρεμπόδιση των συμπεριφορικών, λειτουργικών, βιοχημικών και ιστοπαθολογικών αλλαγών που σχετίζονται με τη γήρανση στον γεροντικό γερασμένο εγκέφαλο πειραματοζώων[10].
Βελτιώνοντας την ευαισθησία στην ινσουλίνη, η βιταμίνη Κ2 μειώνει τον κίνδυνο πρόκλησης διαβήτη. Ασκεί επίσης αντιπολλαπλασιαστική, προαποπτωτική, αυτοφαγική δράση και έχει συσχετιστεί με μειωμένο κίνδυνο πρόκλησης καρκίνου. Πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι η πρωτεΐνη S, μια άλλη πρωτεΐνη που εξαρτάται από τη βιταμίνη Κ, μπορεί να αποτρέψει την καταιγίδα κυτοκινών που παρατηρείται σε περιπτώσεις COVID-19.
Η μειωμένη ενεργοποίηση της πρωτεΐνης S λόγω της προκαλούμενης από την πνευμονία μείωσης της βιταμίνης Κ συσχετίστηκε με υψηλότερη θρομβογονικότητα και πιθανώς θανατηφόρα αποτελέσματα σε ασθενείς με COVID-19 [11].
Η βιταμίνη Κ2 μειώνει τον κίνδυνο πρόκλησης διαβήτη και βελτιώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη
Αρκετές μελέτες που έχουν γίνει σε ανθρώπους αναφέρουν τον ευεργετικό ρόλο των συμπληρωμάτων βιταμίνης Κ2 στη βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη και της ανοχής στη γλυκόζη, στην πρόληψη της αντίστασης στην ινσουλίνη και στη μείωση του κινδύνου διαβήτη τύπου 2 (T2 D).
Μελέτες που έχουν γίνει, τόσο σε ζώα, όσο και σε ανθρώπους έχουν προτείνει ότι η εξαρτώμενη από τη βιταμίνη Κ (Κ1 και Κ2) πρωτεΐνη (οστεοκαλσίνη [OC]), η ρύθμιση των επιπέδων της αδιποκίνης, οι αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και τα αποτελέσματα μείωσης των λιπιδίων μπορεί να μεσολαβούν στην ευεργετική λειτουργία της βιταμίνης Κ στην ευαισθησία στην ινσουλίνη και στην ανοχή στη γλυκόζη[12].
Η βιταμίνη Κ παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και τον έλεγχο του διαβήτη τύπου 2, ο οποίος μπορεί να σχετίζεται με τη βελτίωση του μεταβολισμού της ινσουλίνης και των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα[13].
Η αυξημένη διατροφική πρόσληψη βιταμίνης Κ έχει συνδεθεί με χαμηλότερη συχνότητα εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 (ΣΔ2), πιθανώς μέσω της ενίσχυσης της παραγωγής ινσουλίνης και της ευαισθησίας της. Επιπλέον, τα υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης Κ στο πλάσμα έχουν συσχετιστεί με χαμηλότερο κίνδυνο σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 και μειωμένη αντίσταση στην ινσουλίνη, ενώ οι κλινικές μελέτες συμπληρωματικής χορήγησης βιταμίνης Κ υποδηλώνουν επίσης θετική επίδραση της βιταμίνης Κ στη ρύθμιση της γλυκόζης.
Η βιταμίνη Κ μπορεί επίσης να επηρεάσει ευεργετικά τα λιπίδια του ορού και τον μεταβολισμό των λιπιδίων. Συμπερασματικά, η βιταμίνη Κ πιθανώς βελτιώνει το μεταβολισμό της γλυκόζης και των λιπιδίων και θα μπορούσε να είναι ένας αναδυόμενος στόχος στο πλαίσιο της πρόληψης και του ελέγχου του σακχαρώδους διαβήτη Τύπου 2, της αντίστασης στην ινσουλίνη και της δυσλιπιδαιμίας[14].
Έχει βρεθεί ότι η βιταμίνη Κ2 είχε καλύτερη επίδραση από τη βιταμίνη Κ1 στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 [ΣΔ2][15].
Η βιταμίνη Κ2 ενισχύει την υγεία του προστάτη
Μια πληθώρα μελετών υποστηρίζουν ότι η πρόσληψη βιταμίνης Κ θα μπορούσε να είναι ευεργετική στη διαχείριση διαφόρων τύπων καρκίνου, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του προστάτη (PCa). Είναι ενδιαφέρον ότι τα υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης Κ2 και η υψηλότερη πρόσληψη αυτής της βιταμίνης συσχετίζονται με μείωση του θανατηφόρου καρκίνου του προστάτη, ενώ στους περισσότερους άνδρες με επιθετικό PCa έχει βρεθεί, ότι υπάρχει έλλειψη βιταμίνης Κ2.
Όταν ο ένας στους επτά άνδρες κινδυνεύει να εμφανίσει καρκίνο του προστάτη στη διάρκεια της ζωής τους, αυτή είναι μια ενθαρρυντική ανακάλυψη. Ερευνητικές μελέτες in vitro υποστηρίζουν επίσης την ιδέα ότι διάφορες μορφές βιταμίνη νης Κ (Κ2, Κ4 και Κ3) είναι αποτελεσματικές έναντι διαφορετικών τύπων καρκίνων του προστάτη[16].
Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση
1.Madhukar Mittal and Mahendra Kumar Garg..Vitamin K: A Vitamin that Spans Blood, Bones and Carbs. Indian J Endocrinol Metab. 2022 May-Jun; 26(3): 232–233.
2. Halder M, Petsophonsakul P, Akbulut AC, Pavlic A, Bohan F, Anderson E, Maresz K, Kramann R, Schurgers L. Vitamin K: Double Bonds beyond Coagulation Insights into Differences between Vitamin K1 and K2 in Health and Disease. Int J Mol Sci. 2019 Feb 19;20(4):896.
3. Diederichsen ACP, Lindholt JS, Möller S, Øvrehus KA, Auscher S, Lambrechtsen J, Hosbond SE, Alan DH, Urbonaviciene G, Becker SW, Fredgart MH, Hasific S, Folkestad L, Gerke O, Rasmussen LM, Møller JE. ,Vitamin K2 and D in Patients With Aortic Valve Calcification: A Randomized Double-Blinded Clinical Trial. Circulation. 2022 May 3;145(18):1387-1397.
4.Markowska A, Antoszczak M, Markowska J, Huczyński A. Role of Vitamin K in Selected Malignant Neoplasms in Women.Nutrients. 2022 Aug 18;14(16):3401.
5. Gul S, Maqbool MF, Maryam A, Khan M, Shakir HA, Irfan M, Ara C, Li Y, Ma T.Vitamin K: A novel cancer chemosensitizer. Biotechnol Appl Biochem. 2022 Dec;69(6):2641-2657.
6.Ren R, Liu J, Cheng G, Tan J.Vitamin K2 (Menaquinone-7) supplementation does not affect vitamin K-dependent coagulation factors activity in healthy individuals. Medicine (Baltimore). 2021 Jun 11;100(23):e26221.
7.Julia Khéde Dourado Villa, Marisa Alves Nogueira Diaz, Virgínia Ramos Pizziolo , Hércia Stampini Duarte Martino. Effect of vitamin K in bone metabolism and vascular calcification: A review of mechanisms of action and evidences. Crit Rev Food Sci Nutr. 2017 Dec 12;57(18):3959-3970.
8.Tusar K Giri, David Newton, Opal Chaudhary, Elena Deych, Nicola Napoli, Reina Villareal, Kathy Diemer, Paul E Milligan, Brian F Gage..Maximal dose-response of vitamin-K2 (menaquinone-4) on undercarboxylated osteocalcin in women with osteoporosis. Int J Vitam Nutr Res. 2020 Jan;90(1-2):42-48.
9.Jamie W Bellinge , Frederik Dalgaard, Kevin Murray , Emma Connolly, Lauren C Blekkenhorst , Catherine P Bondonno , Joshua R Lewis , Marc Sim , Kevin D Croft , Gunnar Gislason , Christian Torp-Pedersen, Anne Tjønneland , Kim Overvad , Jonathan M Hodgson , Carl Schultz , Nicola P Bondonno .Vitamin K Intake and Atherosclerotic Cardiovascular Disease in the Danish Diet Cancer and Health Study. J Am Heart Assoc. 2021 Aug 17;10(16):e020551.
10.Hany A. Elkattawy, Fatma M. Ghoneim, Mohamed Ahmed Eladl, Eman Said, Hasnaa Ali Ebrahim, Mohamed El-Shafey, Saad Mohamed Asseri, Mohamed El-Sherbiny, Reem Hamoud Alsalamah, Nehal M. Elsherbiny, and Shimaa Hadhod. Vitamin K2 (Menaquinone-7) Reverses Age-Related Structural and Cognitive Deterioration in Naturally Aging Rats. Antioxidants (Basel). 2022 Mar; 11(3): 514.
11.Popa DS, Bigman G, Rusu ME.The Role of Vitamin K in Humans: Implication in Aging and Age-Associated Diseases. Antioxidants (Basel). 2021 Apr 6;10(4):566.
12.Prasenjit Manna, Jatin Kalita.. Beneficial role of vitamin K supplementation on insulin sensitivity, glucose metabolism, and the reduced risk of type 2 diabetes: A review. Nutrition. 2016 Jul-Aug;32(7-8):732-9.
13.A L Cao , Y W Lai, H G Chen , L T Sheng , A Pan. [Research progress of relationship between vitamin K and type 2 diabetes] Zhonghua Yu Fang Yi Xue Za Zhi. 2020 May 6;54(5):555-562.
14.Nikolaos A Varsamis, Georgios A Christou, Dimitrios N Kiortsis. A critical review of the effects of vitamin K on glucose and lipid homeostasis: its potential role in the prevention and management of type 2 diabetes. Hormones (Athens). 2021 Sep;20(3):415-422.
15. Yan Li, Jie Peng Chen, Lili Duan, Shuzhuang Li. Effect of vitamin K2 on type 2 diabetes mellitus: A review. Diabetes Res Clin Pract. 2018 Feb;136:39-51.
16.Smita Vinjamuri, Venkata Satish Dontaraju, Gnanasekar Munirathinam. Chapter 29 - Prostate cancer and applications of vitamin K. Molecular Nutrition. Vitamins 2020, Pages 613-629
17.Anna Capozzi , Giovanni Scambia, Stefano Lello. Calcium, vitamin D, vitamin K2, and magnesium supplementation and skeletal health. Maturitas. 2020 Oct;140:55-63.
18.Norio Amizuka, Minqi Li, Takeyasu Maeda.[The interplay of magnesium and vitamin K2 on bone mineralization]. Clin Calcium. 2005 Jul;15(7):57-61.
Από το 2003 ο Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης μελετά, ερευνά και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ευεργετική δράση της βιταμίνης D στον ανθρώπινο οργανισμό, έχοντας συνειδητοποιήσει την πανδημία έλλειψης βιταμίνης D στον Ελληνικό πληθυσμό. O Δρ Γκέλης με την αρθρογραφία του στην ιστοσελίδα του, www.d3gkelin.gr, ακούραστα και ακατάπαυστα εκπαιδεύει το κοινό για τη σημασία της βιταμίνης D στην πρόληψη, αλλά και στην αντιμετώπιση παθολογικών καταστάσεων, που οφείλονται σε έλλειψη ή ανεπάρκεια της βιταμίνης D.
